Νομική επιστήμη και θεολογία

Ζήσαμε και ζούμε τρεις κρίσεις, τρεις καταστάσεις εξαίρεσης που οδήγησαν σε μέτρα έκτακτης ανάγκης. Την οικονομική κρίση των μνημονίων, την προσφυγική τώρα την πανδημία. Εξελίσσονται στο πλαίσιο της κλιματικής καταστροφής που βρίσκεται πίσω και από τις τρεις. Η κρίση φέρνει στην επιφάνεια και φωτίζει αυτά που ισχύουν στην κανονικότητα, τις δεδομένες, αόρατες προϋποθέσεις της σκέψης και της δράσης που ορίζουν τους τρόπους με τους οποίους βλέπουμε τον κόσμο. Οι κρίσεις λοιπόν μας βοηθούν να καταλάβουμε τι ισχύει στο σύνταγμα, το δίκαιο τα δικαιώματα, τα δικαστήρια, την σχέση τους με την εξουσία. Δυστυχώς η κατεστημένη νομική επιστήμη και φιλοσοφία του δικαίου παραμορφώνουν και αποκρύπτουν αυτή τη σχέση.

Οι συνταγματολόγοι που καταδίκασαν την προσπάθεια της προηγούμενη Βουλής να ανανεώσει το Σύνταγμα και υποστήριξαν τη διατήρηση της ασυλίας των πολιτικών βρήκαν πάλι ευκαιρία να δώσουν πολιτικά διαπιστευτήρια. Η Κυβέρνηση παραβιάζει όλα τα βασικά ατομικά, πολιτικά και οικονομικά δικαιώματα και περιορίζει τη δημοκρατία. Εν τούτοις «όλες οι μέχρι στιγμής ρυθμίσεις βρίσκονται εντός της αρχής της νομιμότητας και του κράτους δικαίου» λέει ένας. Άλλος θεωρεί ότι όσοι εκφράζουν κόσμιες και τεκμηριωμένες αντιρρήσεις στην αναστολή των ελευθεριών λένε «ανοησίες» που «κανείς σοβαρός νομικός» δεν συμμερίζεται και «θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή εκατοντάδων αν όχι χιλιάδων συνανθρώπων μας».

Όπως και με τα μνημόνια, το Σύνταγμα είναι αρκετά ελαστικό και επιτρέπει πολλές ερμηνείες όπως και τις αντίθετες τους. Στις δύσκολες υποθέσεις δεν υπάρχει μία «ορθή» συνταγματική λύση. Οι αντιτιθέμενες ερμηνείες ακολουθούν ιδεολογικές προτιμήσεις που όλες αποδίδονται στο ίδιο Συνταγματικό κείμενο.

Αλλά όταν επιβάλλεται η κατάσταση εξαίρεσης, όπως έγινε με τα μνημόνια, με την κατάργηση των δικαιωμάτων των προσφύγων και τώρα με την αναστολή όλων των βασικών δικαιωμάτων, το Σύνταγμα σιωπά. Ας υποθέσουμε ότι όλοι οι συνταγματολόγοι συμφωνούσαν, ότι τα μέτρα παραβιάζουν το Σύνταγμα. Θα άλλαζε κάτι; Δυστυχώς όχι. Ο κυρίαρχος επιβάλλει την εξαίρεση ακριβώς για να ανασταλεί η ισχύς του νόμου και των δικαιωμάτων.

Κάθε κοινωνική επιστήμη, αποσκοπεί στην κριτική εξέταση του αντικειμένου της. Η mainstream νομική επιστήμη και φιλοσοφία φαίνεται να έχει ως σκοπό την απολογία, την δικαιολόγηση του αντικειμένου της, δηλαδή την νομιμοποίηση του δικαίου, γλώσσας της εξουσίας. Όπως λέει ο Leo Strauss «όταν η γνώση και ο λόγος υποτάσσονται στην αυθεντία γίνονται θεολογία και νομική». Η νομική επιστήμη που περιγράφει το δίκαιο ως ιερό κείμενο και απαιτεί τη συμμόρφωση των πολιτών στις εντολές της εξουσίας είναι πιο κοντά στην θεολογία παρά στην πολιτική επιστήμη ή την κοινωνιολογία.